Beschrijving
De Turkey’s Tail, in het Nederlands bekend als elfenbankje, en in China als Yun Zhi (云芝, “wolkenschimmel”), is vooral geroemd om zijn immuunsysteem-ondersteunende en anti-kanker eigenschappen. De zwam zit vol polysacharide-eiwitcomplexen die als biological response modifiers fungeren: ze versterken de immuunrespons tegen ziekten. Twee belangrijke extracten zijn PSK (Polysaccharide-K, ook wel Krestin) en PSP (Polysaccharide-Peptide).
In Japan is PSK uit Turkey Tail sinds de jaren ‘80 zelfs geregistreerd als aanvullend geneesmiddel bij kankerbehandeling, met name bij maag- en darmkanker. PSK wordt daar tijdens chemo- of radiotherapie gegeven om de overlevingskansen te vergroten, met succes: klinische studies toonden aan dat toevoeging van PSK bij maagkankerpatiënten de 5-jaars overleving verbeterde en de kans op terugkeer van de tumor verminderde. PSP, een vergelijkbaar extract ontwikkeld in China, liet in onderzoek met longkankerpatiënten verbeterde immuunparameters en kwaliteit van leven zien.
Over het algemeen wordt Turkey Tail beschouwd als een krachtige immunostimulant die onder andere de aanmaak van T-lymfocyten, NK-cellen en macrofagen verhoogt en deze actiever maakt in het opsporen van pathogenen en kankercellen. Daarnaast werkt het ontstekingsremmend in geval van infecties en heeft het prebiotische effecten: PSP uit Turkey Tail kan de samenstelling van de darmflora verbeteren door groei van gunstige bacteriën te bevorderen.
Hoewel de focus vaak op kanker ligt, suggereert onderzoek dat Turkey Tail ook kan helpen bij algemene weerstand (bijvoorbeeld sneller herstel na infecties) en mogelijk antivirale eigenschappen heeft (laboratoriumtests laten remming van o.a. herpes- en HIV-virusactiviteit door Turkey Tail-extracten zien).
Geschiedenis en traditionele toepassingen
Als medicinale paddenstoel kent Turkey Tail met name een achtergrond in de Oost-Aziatische kruidengeneeskunde. In China wordt Yun Zhi al eeuwen ingezet als algemeen gezondheidselixer dat “de lever beschermt, de longen voedt en de Qi versterkt”. Het werd vaak als thee gedronken om de vitaliteit van ouderen te behouden en bij chronische luchtwegklachten.
In Japan heet de zwam Kawaratake (桑黄), letterlijk “dakpanzwam” verwijzend naar de lagen die als dakpannetjes op hout liggen. Japanse kruidendokters gebruikten hem traditioneel als tonicum bij zwakke immuniteit en kankerachtige aandoeningen, maar pas in de 20e eeuw werd door wetenschapper dr. Ikekawa ontdekt hoe effectief de polysachariden konden zijn, dit leidde tot de ontwikkeling van PSK als farmaceutisch product.
Inheemse bevolkingsgroepen in andere delen van de wereld kenden Turkey Tail ook: zo gebruikten sommige Noord-Amerikaanse indianen een afkooksel van deze zwam bij verkoudheid en als “spirituele thee” tijdens reinigingsrituelen, vanwege de regenboogkleurige verschijning die als symbool van verbondenheid met de natuur werd gezien. Turkey Tail is overigens wereldwijd een van de meest voorkomende houtzwammen, hij groeit als dunne, waaiervormige kransjes op dode stammen, vaak in opvallende concentrische kleuren (bruin, grijs, wit, oranje). Die gelijkenis met de geverfde veren van een wilde kalkoen gaf hem in het Engels de naam Turkey Tail. Traditioneel gebruikten herboristen vaak de hele zwam in thee of tinctuurvorm, aangezien hij taai is om direct te eten. Het elfenbankje werd ook weleens als natuurlijk decoratiemateriaal gebruikt (gedroogd) in huis, men dacht dat het welzijn bracht.
Oorsprong en geografische herkomst
Trametes versicolor komt wereldwijd voor in gematigde bossen. Het is een saprotrofe schimmel die dood hout afbreekt, en je kunt hem vrijwel het hele jaar door aantreffen op vermolmde stronken en omgewaaide stammen van loofbomen (soms naaldhout). De zwam is heel algemeen in Nederland en België (ons elfenbankje), maar ook in Azië, Noord- en Zuid-Amerika, Europa en zelfs Australië gedijt hij, overal waar voldoende vocht en dood hout aanwezig is. Deze grote verspreiding betekent dat Turkey Tail in veel kruidentradities opduikt, zij het niet altijd even sterk als in de Chinese en Japanse systemen. Het vruchtlichaam is dun en leerachtig, meestal 5–10 cm breed, in waaiervormige rozetten. Omdat hij zelf taai is en niet als voedsel dient (niet giftig, maar “too hard to eat”), wordt hij voornamelijk verwerkt in extracten of thee.
Wetenschappelijke inzichten
Turkey Tail is waarschijnlijk de best onderzochte paddenstoel ter wereld op gebied van kanker-immunotherapie. Klinische data: In Japan zijn talloze klinische onderzoeken uitgevoerd met PSK (uit T. versicolor) bij kankerpatiënten, vooral maag-, darm- en slokdarmkanker.
Een geresumeerde uitkomst is dat PSK als adjuvans (aanvullend middel) consistent een verbeterde overleving en lager risico op terugkeer van tumor liet zien bij patiënten die naast chirurgie/chemo ook PSK kregen. Bijvoorbeeld: een grote gerandomiseerde studie bij maagkanker toonde ~10% hogere 5-jaarsoverleving met PSK. PSP in China is ook klinisch getest, o.a. bij gevorderde longkanker in combinatie met chemotherapie, waarbij patiënten in de PSP-groep minder immuundaling hadden en een betere kwaliteit van leven.
Immuunmechanismen: Turkey Tail-extracten werken als immunomodulator door activatie van verschillende immuuncellen. In vitro onderzoek laat zien dat PSP en PSK de apoptose (geprogrammeerde celdood) van leukemiecellen kunnen induceren en de cytotoxiciteit van NK-cellen verhogen. Bij gezonde vrijwilligers die Turkey Tail innamen, is waargenomen dat hun darmflora diverser werd en dat er meer gunstige bacteriën zoals Lactobacillus en Bifidobacterium in de darm kwamen, dit prebiotische effect kan mede verantwoordelijk zijn voor verbeterde immuunfuncties.
In een kleine studie met borstkankerpatiënten en gezonde proefpersonen zorgde inname van een formule met Turkey Tail voor hogere aantallen T-helpercellen (CD4+) en B-lymfocyten. Verder is interessant dat een extract van Turkey Tail in een klinische proef gebruikt is als vaginale gel om HPV-gerelateerde baarmoederhalsafwijkingen te behandelen, met positief resultaat: er trad vaker regressie op vergeleken met controle. Dit suggereert antivirale en lokale immuun-stimulerende werking bij humaan papillomavirus.
Over het geheel genomen concludeert men dat Turkey Tail een biologische response modifier is die het lichaam helpt zichzelf te verdedigen. Er is overigens een meta-analyse (2019) verschenen die aangaf dat adjuvante gebruik van T. versicolor-extract geassocieerd is met een verminderd sterfterisico bij kanker.
Opmerkelijk feit: Turkey Tail’s uiterlijk is zo fraai dat het vroeger wel gebruikt werd als natuurlijke versiering, droog op een stokje geprikt als “eeuwige bloem”. De Latijnse naam versicolor betekent “van veranderlijke kleur” vanwege de bonte strepen. In de bossen zie je vaak hele tegelvloer-patronen van elfenbankjes een omgevallen boomstam bedekken. Dit zijn allemaal klonen van hetzelfde organisme: het mycelium dat door het hout groeit. Turkey Tail is in de keuken niet eetbaar door zijn taaie structuur, maar je kunt er wel eenvoudig je eigen immuunversterkende thee van trekken.
Gebruikstip: Verzamel (of koop) gedroogde elfenbankjes en breek ze in kleinere stukjes. Kook een handvol (bijv. 5–6 stukken, of ~5 gram) in een liter water en laat dit 30–60 minuten zachtjes trekken tot een donkerbruine thee. Je kunt hier wat citroengras of munt aan toevoegen voor de smaak. Drink dagelijks één kopje om je weerstand te ondersteunen, bijvoorbeeld tijdens het griepseizoen. Je kunt bij ons een geconcentreerd Yun Zhi-extract in poedervorm kopen; dit meng je makkelijk door een smoothie of sap. Turkey Tail-poeder is tevens smaakneutraal genoeg om toe te voegen aan soep of saus, zo krijg je ongemerkt de gezondheidsvoordelen binnen. Voor serieuze toepassingen (zoals als ondersteuning naast kankerbehandelingen) is het verstandig een hoogwaardig extract te gebruiken en dit te bespreken met een arts.
Turkey’s Tail bouillon recept:
Ingrediënten:
- ca. 5 gram gedroogde Turkey Tail paddenstoel (hele stukjes of 1 eetlepel poeder),
- 1 liter water,
- 2 plakjes gember,
- 1 teen knoflook,
- snufje zout.
Bereiding:
Breng het water aan de kook. Voeg de Turkey Tail, gember en knoflook toe. Laat het geheel minstens 30 minuten zachtjes pruttelen met de deksel op de pan (langer mag ook, tot 1 uur, voor een sterkere bouillon). Zeef de bouillon. Breng op smaak met een snufje zout of sojasaus. Deze Turkey Tail bouillon kun je zo opdrinken als hartige thee, of gebruik als basis voor soep. Het is een eenvoudige manier om de immuunversterkende polysachariden van Turkey Tail binnen te krijgen.
Tip: voeg groenten en tofu toe aan een deel van deze bouillon en maak er een snelle soep van, zodat je zowel voedingsstoffen als de medicinale componenten binnenkrijgt.
